Lange tijd heeft Nederland een ander volkslied gehad, ‘Wien Neêrlandsch bloed door d’aderen vloeit’ van Hendrik Tollens. Maar sinds de jonge koningin Wilhelmina het Wilhelmus had laten zingen bij haar inhuldiging in 1898, gingen steeds meer stemmen op om Tollens te vervangen door het Wilhelmus. Sinds 1932 is dit officieel het Nederlandse volkslied. Als melodie is op dat moment gekozen voor de versie van Adriaen Valerius uit diens Neder-landtsche Gedenck-Clanck (1626), maar voor de woorden ging men toch liever terug naar het oude geuzenlied uit de tijd van Willem van Oranje (zie 2a). Valerius eindigt bijvoorbeeld de zesde strofe met de hoop van de prins dat hij in staat zal zijn de tirannie te verdrijven ‘Die menigh hert doorsnijt’, terwijl we nu zingen ‘die mij mijn hart doorwondt’, de moderne spelling van ‘Die my mijn hert doorwont’ uit het geuzenlied.
De melodie van Valerius, die ongeveer een halve eeuw nieuwer is dan de oorspronkelijke melodie waarop het geuzenlied is geschreven, wordt veel langzamer gezongen dan dat ten tijde van Valerius zal zijn gedaan. Hierdoor krijgt het lied zijn plechtige, gedragen karakter. Het Wilhelmus was aanvankelijk vooral populair in oranjegezinde en confessionele kringen, maar werd tijdens de Tweede Wereldoorlog tot min of meer onomstreden nationaal symbool. Meestal wordt alleen het eerste couplet gezongen, soms gevolgd door het zesde.
Melodie uit: Adrianus Valerius, Neder-landtsche Gedenck-Clanck. Kortelick openbarende de voornaemste geschiedenissen van de seventhien Neder-Landsche Provintien, 'tsedert den aenvang der Inlandsche beroerten ende troublen, tot den Iare 1625. Verciert met [...] platen, ende Stichtelijcke Rimen ende Liedekens, [...] gestelt op Musyck-noten, ende elck op een verscheyden Vois, beneffens de Tablatuer vande Luyt ende Cyther. Haarlem: [z.n.], 1626, pp. 46-47.
Scan via Google Books
Tekst: via website van het koninklijk huis